| ← Ch.05 | Ch.07 → |
A. CHỌN LỰA
Ái tình có lẽ là một vị thần ranh mãnh nhất... Hễ yêu là mù quáng...
Pascal nói: "Tình có những lý lẽ riêng của nó mà lý không thể nào hiểu được"
Người Hy Lạp tượng trưng thần ái tình là một người trai nhỏ có một túi tên và cây cung thần. Hễ người nào bị mũi tên ấy thì yêu thương một cách mù quáng điên cuồng... như bị nọc độc làm mất cả khả năng lý trí. Yêu thương là một cái gì đó bí mật không thể cắt nghĩa được.
Con người rất tự hào là văn minh, nhưng hễ bị mũi tên độc của ái tình rồi, thì thành một con người tầm thường ngu dại... Câu chuyện Samson và Dalila là một chân lý hết sức lạnh lùng chua chát. Lý trí mà đứng trước ái tình chỉ còn là một bửu bối hết dùng được nữa.
Cho nên bàn đến sự khôn ngoan về ái tình thật là một việc làm rất khó. Ai là người đứng tuổi, đã kinh nghiệm cuộc đời nhiều, nếu nhớ lại lúc tuổi xuân khi ái tình bồng bột, sẽ thấy lý trí không ăn thua gì nữa cả, một khi mà ái tình nổi dậy.
Nhưng ở đây không nói đến ái tình mà chỉ bàn đến hôn nhân. Như chúng ta đã thấy trước đây, hôn nhân và ái tình đâu còn giống nhau, vì hôn nhân không còn phải là ái tình thuần túy nữa... mà nó đã thành phận sự. Nói thế không bảo hai thứ đó nghịch nhau đâu. Nhưng ta nên bình tĩnh để tìm hiểu rõ ý nghĩa của hôn nhân là như thế nào.
Đành rằng hôn nhân phải căn cứ trên tình yêu và nhờ nó nuôi dưỡng suốt đời. Ngày nào tình yêu hết thì cuộc hôn nhân cũng khó bền vững, nhưng sự thật ái tình chỉ đóng góp một phần trong hôn nhân. Hay nói một cách khác người ta có thể yêu thương một người nhưng không bao giờ dám nghĩ đến sự kết hôn với người ấy. Là vì có khi kết hôn với người ấy, sẽ là một sự lầm lẫn tai hại nhất đời mình. Tại sao thế?
Dù muốn, dù không ta phải quan niệm hôn nhân là một hành động có mục đích xã hội và dĩ nhiên hành động ấy bắt buộc ta có nhiều trách nhiệm hết sức nặng nề. Ta thường có lầm tưởng hôn nhân chỉ là một hành động cá nhân và chỉ quan hệ đến cá nhân ta mà thôi... Ta không được quyền suy nghĩ và quan niệm nó một cách ích kỷ như thế được.
Ái tình chỉ là ích kỷ, ích kỷ của bên trai gái; còn hôn nhân không thể căn cứ vào lòng ích kỷ được nữa, mà nó là cơ sở của sự thành lập gia đình, sanh con và nuôi dưỡng dạy dỗ nó cho chu đáo... Nghĩa là chúng ta chẳng phải chỉ là cặp tình nhân mà thôi mà sắp trở thành một ông cha và một bà mẹ với tất cả ý nghĩa thiêng liêng của nó. Mà đã làm cha làm mẹ thì không còn được quyền chỉ nghĩ đến mình nữa, sự thực là phải sống vì con. Ái tình là vị kỷ mà hôn nhân là vị tha và vì thế ta nên để ý phân biệt lẽ ấy. Có khi nó lại nghịch nhau là khác nữa: một người đàn ông có thể yêu thương đắm đuối người đàn bà, nhưng không xứng đáng làm một người chồng... rất có thể về phương diện cá nhân, người đàn ông ấy sẽ làm cho vợ mình hạnh phúc lắm, cái đó đã là nhiều lắm rồi... Nhưng về phương diện con cái họ có giúp cho vợ mình sống một đời sống đầy đủ, hạnh phúc của bà mẹ không? Người đàn bà nào cũng vậy, bên cạnh phận sự là một người vợ, còn có phận sự của một bà mẹ... và có khi tình mẫu tử còn quan hệ hơn ái tình. Liệu anh chồng nầy có giúp cho vợ mình làm tròn thiên sứ của một bà mẹ lý tưởng không? Cho nên có khi đối với người đàn bà, người đàn ông có thể là một người tình tốt, mà là một người cha không đủ tư cách. Như thế hạnh phúc của người đàn bà không thực đầy đủ và có khi đau khổ nhiều về phần con cái... vì tình mẫu tử là tình cao nhất của người đàn bà. Người đàn ông ấy không có quyền cưới người đàn bà này làm vợ.
Người đàn bà có thể yêu người đàn ông một cách tha thiết với tất cả tâm hồn... nhưng rất có thể vì sự yêu thương quá độ ấy họ ràng buộc một cách hết sức ích kỷ người đàn ông nọ không cho bay nhảy thỏa mãn cái chí tang bồng..., và như thế có khi làm tiêu tan sự nghiệp của người này bằng những sợi dây ràng buộc của hôn nhân. Vậy lấy chồng không có nghĩa là biến người yêu của mình thành một tên nô lệ và làm khổ họ suốt đời.
Thế thì đã nói đến hôn nhân là không còn được để cho thị dục điều khiển nữa mà phải để một phần lý trí vào đặng xem xét lại... ta cần phải nhiều bình tĩnh lắm mới được.
Vậy phải được lựa chọn một cách tự do. Dù ta yêu thương ai đến bực nào, trước khi nghĩ đến hôn nhân, ta phải đắn đo suy nghĩ và cân nhắc cho thật kỹ. Trước một hành động vô cùng quan trọng của đời con người, há phải là một việc làm cẩu thả nhất thời ư? Vậy ta phải đặt vài nguyên tắc quan trọng đặc biệt trước khi quyết định.
Lựa chọn người bạn trăm năm! Danh từ ấy chỉ cho ta sự hết sức quan trọng của vấn đề. Một người bạn thường, nếu thích thì sống chung, hết thích thì xa nhau... Nhưng bảo là bạn trăm năm, ta nên nghĩ đến sự phải chịu đựng suốt một đời người của mình.
Không gì đau khổ bằng phải sống chung với một người mà mình không yêu hay không thể yêu. Xa người yêu là khổ, nhưng sống với người mình không yêu lại càng khổ hơn nữa...
Hạnh phúc gia đình phần quan trọng nhất là do nơi sự khéo léo lựa chọn lúc ban đầu. Nhưng thanh niên nam nữa đến tuổi lập gia đình, phần đông kết hôn một cách cẩu thả, liều lĩnh không tưởng tượng nổi... Phần đông, người ta vô tình đến không biết rõ tại làm sao họ lại kết hôn với nhau?
1. Tình sấm chớp
Có nhiều kẻ yêu nhau với một tình yêu ngẫu nhiên bồng bột như "bị lưỡi tầm sét"... Họ vừa gặp nhau là thốt lên họ yêu nhau đắm đuối, say mê... không hiểu tại sao yêu?
Họ gặp nhau trên toa xe, hay trong một cuộc gặp gỡ nào; đi xem hát, đi chơi chung, v. v... Rồi đâm ra có thiện cảm yêu nhau và đòi cưới hỏi nhau trong thời gian chớp nhoáng...
Những mối tình chớp nhoáng này, kết cuộc ít khi thấy nó được viên mãn... vì phải tàn tạ mau chóng theo định luật: hễ bạo phát thì bạo tàn.
Những "mối tình đầu" phần nhiều là những tình yêu sấm sét thật tai hại không thể kể: "Nằm lâu mới biết đêm dài, chơi lâu mới biết là người cố nhân". Muốn cho tình yêu được lâu bền, trước hết người bạn trăm năm của mình phải là một người tri kỷ. Có đâu vừa gặp nhau, lại có thể vừa yêu nhau và hứa hẹn trăm năm một cách liều lĩnh thế! Những kẻ có thể làm được việc ấy phải là những kẻ thiếu kém kinh nghiệm và không sành sỏi về tâm lý ái tình. Nhưng lắm khi những mối tình này cũng được trường cửu và hạnh phúc. Cái đó là những sự may mắn phi thường... một ngoại lệ. Ta đừng quan niệm hôn nhân như một cuộc đánh số... "Có trời mà cũng có ta" và có "tận nhân lực mới tri thiên mạng".
Nhất là tuổi trẻ là bồng bột... Muốn nghĩ đến hôn nhân phải ít ra có một số tuổi, có nhiều kinh nghiệm và nhiều quan sát. Cho nên có nhiều thanh niên nam nữ viện lấy cái tên "mối tình đầu" để che đậy một mối tình lãng mạn bồng bột và thiếu kinh nghiệm của tuổi dậy thì... Cần thiết là trong những mối tình này, dù dục vọng lên cao độ nào, người trong cuộc nên trấn tĩnh tâm hồn mình, kìm hãm dục tình để suy nghĩ coi mình có thể nào thiết lập trên mối tình chớp nhoáng ấy một cái gì lâu dài và bền bỉ không? Cái đó đòi hỏi nơi mình nhiều tự chủ... một đức tính mà thanh niên nam nữ khó lòng có được. Phải tự mình có yêu một lần rồi, mới hiểu rõ rằng, lúc mình còn trẻ trung, khó mà làm chủ được lòng những khi gặp phải mối tình đầu. Trong khi ái tình bồng bột, thật khó mà gìn giữ lý trí sáng suốt, bình tĩnh để xem xét. Khi ta yêu thì ta không thấy gì là trở ngại cả. Tất cả những gì chống lại, ta đều đạp bằng: bất kể lời can ngăn của thân bằng cố hữu, bất kể luân thường đạo lý, bất kể dư luận chung quanh... Trước kia, dù ta đã có sẵn ý định về hôn nhân như thế nào, hoặc ta tự nhủ nếu ta kết hôn, chồng hay vợ ta sẽ phải có những đức tốt nào và không có những tính xấu gì, v. v... nhưng một khi ta yêu... thì những nguyên tắc xưa kia sẽ không còn hiệu lực nữa...
Yêu nhau vạn sự chẳng nề,
Dù trăm chỗ lệch cũng kê cho bằng.
Người trong cuộc bao giờ cũng mù quáng. Vậy gặp những trường hợp này, ta nên hỏi ý kiến quanh mình... nhưng không phải đụng ai hỏi nấy. Nhiều ý kiến quá chỉ làm rối lòng mình thêm."Cất nhà bên đường mà đụng ai cũng hỏi ý kiến thì ba năm cất không xong".
Bắt đầu yêu thương bao giờ cũng khởi bằng một cái mộng. Hoặc mình mơ một vị hôn phu hay vị hôn thê lý tưởng, hoặc mình cảm vì một vài nét hay đặc biệt trong dung nhan, hay trong tính tình. Rồi nhân một cái đã làm mình xao xuyến ấy... mình bắt đầu dệt mộng... Trí tưởng tượng, để phủ lên người yêu đầy hoa mộng, mình tưởng tượng, mình ban cho họ không biết bao nhiêu cái đẹp, mình thi vị hóa họ... mình siêu việt hóa họ... đối với mình, họ là một đại quân tử, một vị đại anh hùng, một bậc vĩ nhân, một con người lý tưởng mà... sự thật họ không có gì cả.
Câu chuyện "khối tình Trương Chi" vẽ một ví dụ đầy ý vị... Một đàng con gái trâm anh thế phiệt, thường ngồi dựa cửa sổ trên một cái lầu cao để thêu thùa đọc sách... Một hôm có người đánh cá, ở đâu đến đậu thuyền, trên con sông kế cạnh... Chàng có tiếng ca quyến rũ làm sao... ngày ngày nàng tựa cửa sổ lắng nghe... Và bắt đầu dệt mộng. Nàng mơ tưởng một thanh niên có tiếng ca hay như thế, chắc phải là người tuấn tú khôi ngô. Một bữa chàng không đến đậu thuyền nơi đó nữa... nàng chờ đợi suốt ngày... rồi ngày qua ngày, nàng nhớ nhung mà phát bệnh tương tư... khi nàng thấy được "người trong mộng" chỉ là một người chài lưới thô kệch thì mộng của nàng tan mất.
Câu chuyện trên đây có ba điểm nên để ý: Tình yêu bao giờ bắt đầu cũng bằng một cái mộng, kế đó là sự vắng mặt của người mình yêu là điều kiện thuận tiện nhất để cho mình dệt mộng... trí tưởng tượng nhân một vài đặc điểm mà mình đã cảm được nơi người yêu, dệt thêm những lâu đài tươi đẹp và phủ lên người mình yêu toàn là hoa lệ... Giai đoạn kết thúc là sự chung đụng hàng ngày làm lộ ra chân tướng của người mình yêu một cách hết sức trắng trợn rằng cái mộng đẹp chỉ là cái mộng mà thôi và sự thật hết sức não nề chua chát đó là giai đoạn tan mộng.
Những mối tình chớp nhoáng hay là mối tình đầu căn cứ vào một sự rung cảm đột ngột bất thường và sấm chớp như thế... thường là những mối tình lãng mạn mà tuổi thanh niên phần nhiều hay vướng phải.
Gặp những mối tình như thế, thì không còn dùng đến lý trí làm gì được nữa, dĩ nhiên đó là những mối tình phó cho may rủi... không có gì bảo đảm cả. Yêu như thế thì không thể bàn đến việc lựa chọn gì nữa được.
Nhất là phải để ý trong những "mối tình sét đánh", cái hồi hộp của quả tim đầu tiên thường gây ra do một vài đức tính dễ yêu... nào.
Nhiều người quen với tôi, bị "mối tình sét đánh", sau khi tan mộng thú thật với tôi: "Tôi yêu anh ấy vì ảnh nói chuyện có duyên...", hoặc: "Tôi yêu anh ấy vì thấy anh nói ôn tồn, không suồng sã như các bạn trai khác...", hoặc: "Tôi yêu anh ấy vì thấy anh nghiêm trang và học giỏi", hoặc: "Tôi yêu cô ấy vì cô ấy có cái miệng cười duyên dáng quá!". Có khi còn tệ hơn nữa: "Tôi yêu cô ấy vì cô ăn mặc kiều diễm quá!"...
Chỉ căn cứ vào một vài đặc điểm khả ái của tính tình hay dung mạo bên ngoài mà yêu và cưới hỏi nhau trong một thời gian chớp nhoáng... thật là liều lĩnh mà xem thường hạnh phúc của mình không thể nói. Những mối tình sấm chớp ấy... được đề cao và quảng cáo chỉ trên màn bạc và tiểu thuyết, chứ thật trên đời, sự hạnh phúc lâu bền của nó là một ngoại lệ mà thôi. Ta nên nhớ tiểu thuyết hay trên màn bạc người ta không trình bày cái kết cuộc miên viễn của nó sau khi kết hôn, mà người ta chỉ trình bày nó từ lúc phát khởi đến lúc kết hôn mà thôi. Người ta không dám trình bày sự thật, vì chính ngày kết hôn đó thường lại là ngày chôn cất ái tình. Và nếu họ trình bày, khán giả bị tan mộng cả, rồi làm gì hấp dẫn và lừa bịp họ được nữa? Người ta sở dĩ thích đọc tiểu thuyết hay thích xem xi nê là đi tìm an ủi và mơ mộng để bù vào sự thật ê chề chán nản của cõi đời tẻ lạnh và vô vị của thực tế hàng ngày. Cũng có một đôi cuốn tiểu thuyết hay tuồng hát sâu sắc đưa bộ mặt thật của kết quả ái tình sấm chớp ấy... nhưng rất ít, bên cạnh những tác phẩm cốt xoay tiền bằng cách thỏa mãn những đòi hỏi thấp kém của con thú trong con người.
Với kẻ bảo: "Tôi yêu anh ấy vì anh ấy nói chuyện có duyên..." sao ta không tự hỏi suốt đời anh ấy có nói chuyện duyên dáng mãi như thế không? Hay là có lúc nín thinh? Và lúc nín thinh họ có còn duyên dáng hấp dẫn mình nữa không? Và sự duyên dáng ấy có phải là thuật khéo tán tỉnh hay không? Và liệu anh ấy có nghệ thuật tán tỉnh mãi không?
Nếu yêu vì anh ấy học giỏi, nghiêm trang... biết đâu cái mộng anh ấy đâu phải học giỏi để giúp đời mà học giỏi để đào mỏ và có rất nhiều kẻ học thật giỏi để rồi sau ra đời làm tay đại bợm và chấm dứt cuộc đời mình trong chốn lao tù! Có tài không mà thôi chưa đủ. Há ta không biết câu bất hủ này: "Tài thắng đức vi tiểu nhân" mà "đức thắng tài vi quân tử" sao? Kẻ có đại tài nếu không thành bậc đại thánh sẽ là tay đại gian. Học hỏi không phải bảo đảm là một người quân tử. Trong đời kẻ "năng thuyết bất năng hành" rất nhiều...
Lấy đó mà suy ngẫm những cảm xúc nhất thời khác, ta thấy sự phán đoán của ta thường sai lầm to tát[4]. Có khi cũng đúng lắm... nhưng đó là sự cầu may. May mà được việc, người trí không bao giờ tự hào... Ái tình và hôn nhân nhất là hôn nhân, không nên xem đó là một cuộc đỏ đen đánh bạc. Những cuộc tình duyên lâu ngày từ từ mà đến, càng ngày càng thấm thía sâu xa là những cuộc tình duyên có thể miên trường được.
2. Phó cho may rủi: tình cờ và xa lạ
Người đàn bà ngày nay đỏi hỏi tự do trong sự lựa chọn. Người đàn bà xưa không có được quyền tự do ấy.
Sự thật người ta có lựa chọn gì không? Hay chỉ đòi cho được tự do lựa chọn để phó mặc cho may rủi như trong canh bạc, dường như chân ái tình đối với họ là những mối tình gây ra do sự "tình cờ" đưa đến...
Người đàn bà, về ái tình hay để cho sự "tình cờ" định đoạt số phận của mình.
Thân em như tấm lụa đào,
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai?
Chẳng phải thời xưa mới có quan niệm ấy. Ngay bây giờ sự phó thác vận mạng mình cho sự hên xui của số mạng là thường tình đối với phụ nữ.
Có lẽ vì tâm hồn người đàn bà quen suy luận theo trực giác, theo cảm hứng nhất thời hơn là dùng đến lý trí... cho nên họ hay hành động theo thiên tính một cách vô lý... Hoặc vì họ dễ chiều theo một cách vô tâm ý muốn của người yêu họ, nhất là họ thường lầm lẫn hôn nhân với ái tình... cho nên người đàn bà đối với việc hôn nhân thích để cho sự tình cờ, cho sự xa lạ chi phối.
Dường như tạo hóa sắp đặt cho người đàn bà phải yêu kẻ nào họ muốn lấy làm chồng.
Họ lại thích sự "xa lạ" hơn sự "quen thuộc".
Trong hai người đến cầu hôn mà một người họ quen thân, một người họ không biết... thì họ lại có cái khuynh hướng chọn người mà họ không biết hơn. Đó là cái ngông cuồng ngớ ngẩn của đàn bà con gái phần đông thích những cái gì có tính cách phiêu lưu... xa lạ.
Và vì thế những người đàn ông muốn được người đàn bà yêu quý mãi phải là những người có tài nghệ tuyệt vời mà người đàn bà luôn luôn thán phục... Những người tài đức tầm thường phải biết che giấu cái chỗ hạn định của tài đức mình bằng sự xa lánh hơn là để bộc lộ hết cái chân tướng của mình bằng sự sống quá thân mật với vị hôn thê trong thời kỳ tiền hôn. Người ta thường thấy, người đàn ông mà muốn được người đàn bà yêu quý mãi đừng cưới vợ tài đức bằng mình, nhất là hơn mình... Người đàn ông phải luôn luôn đối với người đàn bà là một người anh, một bậc thầy, một người cha hơn là một người bạn ngang hàng. Và ta nên nhớ: không có sự kính phục thì khó mà nuôi dưỡng tình yêu nơi người đàn bà được. Chữ "yêu" của người đàn bà luôn luôn đi sau và đi kèm với chữ "kính" và "phục". Cũng có khi vì sự "tội nghiệp" mà người đàn bà đâm ra yêu người đàn ông và che chở bảo bọc như một bà mẹ... nhưng mối tình ấy là mối tình thiếu thốn... không bao giờ thỏa mãn người đàn bà và làm cho họ say sưa hạnh phúc được.
Nhiều cô gái vì còn quá trẻ và thiếu kinh nghiệm quả quyết thích có chồng những kẻ hiền từ như bụt, để họ tha hồ "đặt đâu ngồi đấy", chỉ huy sai sửa... Nhưng sự thật, theo chỗ nhận thấy của tôi, tôi không bao giờ thấy có người đàn bà con gái nào thật sống hạnh phúc với một người đàn ông mà họ không kính phục hoặc về tài hùng... Theo lệ thường, người đàn bà dễ sống hạnh phúc với người chồng gan ruột anh hùng, nghĩa là can đảm và quyết đoán... hơn là với một người nhu nhược, rụt rè, nhút nhát. Trái lại người đàn ông dễ sống với hạng nhi nữ thùy mỵ và sẵn sàng chịu sống dưới quyền bảo bọc của họ.
Bởi vậy những người đàn bà thông minh đối với chồng không bao giờ nên tỏ ra mình thông minh lanh lợi hơn chồng... Còn những đàn bà "quá lanh", nhất là những đàn bà ưa phê bình kích bác chồng thì chắc chắn không làm sao được chồng yêu quý...
Tính ưa phiêu lưu, tham thanh chuộng lạ... của người đàn bà khiến họ thích phó mặc cho sự tình cờ hay xa lạ định đoạt lương duyên của họ... Thật ra, là do cái quan niệm về hôn nhân và ái tình của họ sinh ra: họ có kính mới có yêu. Cho nên sự xa lạ là yếu tố cần thiết để che mắt họ, không cho họ thấy rõ chân tướng của người đàn ông và nhờ thế, nhờ sự xa lạ ấy, họ dễ mà "dệt mộng", dễ mà để cho trí tưởng tượng tha hồ lý tưởng hóa người yêu. Người đàn ông phải luôn luôn đối với người đàn bà là một cái gì "huyền bí". Khéo giữ cái huyền bí ấy lâu chừng nào hay chừng nấy, đó là một nghệ thuật kéo dài tình yêu của người đàn bà vậy. Nhưng những kẻ không phải là bậc vĩ nhân xuất chúng... đừng sống quá thân mật với những người đàn bà nào mà mình muốn được yêu thương trong thời kỳ vị hôn.
Một người chồng như Pythagore hay Mahomet[5] không bao giờ sợ người đàn bà khinh thường hay chê chán, và những người đàn bà có những người chồng như thế là những người vợ hạnh phúc nhất đời. Vợ của Pythagore cũng như vợ của Mahomet là những đệ tử của các ông và suốt đời thờ các ông như một vị thánh... Pythagore đối với vợ ông là một huyền bí... một huyền bí vô cùng sâu thẳm - mà bà vợ luôn luôn say sưa yêu kính suốt đời.
Ở đây ta nên để ý quan niệm về bậc vĩ nhân, anh hùng... của người đàn bà. Tùy theo tâm hồn của họ khác nhau rất xa. Nếu là người đàn bà có tính tham phú quý, chỉ biết lấy sự sống trong tiền rừng bạc biển làm hạnh phúc, thì bậc anh hùng vĩ nhân của họ là những ông thầu khoán, những con buôn mà có đủ thủ đoạn phi thường cướp bóc, hoặc những ông có tước vị cao sang mà khéo lòn khéo cúi, chỉ biết phì gia ấm thân, vinh phong thê tử... Trái lại, người đàn bà thanh cao thì bậc anh hùng vĩ nhân của họ, phải là những bậc tài đức xuất chúng, quân tử trượng phu, khinh tài trọng nghĩa...
Socrate là một bậc đại hiền, nhưng vợ ông chẳng những không cần biết tới mà còn khinh khi là khác. Ở đây ta nên nhớ: Đôi bạn trăm năm, trước hết phải là đôi tri kỷ.
Dù sao, người đàn bà chỉ có thể yêu những kẻ nào họ kính phục mà thôi. Những kẻ đại gian đại ác cũng có những hạng nhi nữ gian tham thờ kính yêu thương."Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu". Chính là như thế!
3. Chọn theo sắc đẹp
Thích để cho sự tình cờ may rủi... định đoạt tình yêu, trong thâm tâm người đàn bà nào cũng vậy, lại muốn cho người yêu mình thương mình một cách độc nhất, với một mối tình sấm sét, và như bị sa lưới tình, không phương vùng vẫy. Tôi còn nhớ có một văn sĩ nào đã bảo: "Người đàn bà đợi người đàn ông... nhưng đợi như con nhện giăng tơ, đợi một con mồi sa lưới vậy". Nghĩa là họ muốn người đàn ông yêu họ, yêu một cách say mê, mù quáng... Bởi vậy, không gì làm cho người đàn bà con gái hãnh diện nhất bằng thấy được người đàn ông yêu họ một cách mê đắm, như kẻ mất hồn... Họ không thể quan niệm được rằng ngoài họ, người đàn ông ấy có thể còn yêu được một người đàn bà nào khác hoặc có thể còn hạnh phúc được với một người đàn bà nào khác. Và nếu việc này có thể xảy ra, thì đó là vết thương đau đớn nhất của đời họ. Tình yêu đối với người đàn bà phải là một cái gì độc nhất vô nhị.
Thật vậy, đối với người đàn ông hay người đàn bà, khi họ yêu nhau, thì những gì tốt đẹp, duyên dáng nơi kẻ khác đều phải mờ tất cả. Tình yêu biến người mình yêu thành một nhân vật đặc biệt độc nhất và đẹp nhất... Tất cả những tình thương trước đây đối với cha mẹ, chị em, anh em bỗng xóa mờ lạt lẽo cả và càng ngày càng nhường chỗ cho tình yêu đặc biệt ấy nó xâm chiếm tất cả tâm hồn. Cho nên, cao vọng của người đàn bà khi được yêu là được người ta yêu một cách say đắm, mê hồn... không khác một con mồi sa vào lưới nhện...
Và nhất là được người đàn ông say đắm vì sắc đẹp của họ.
Một nhà tâm lý học có bảo: "Muốn làm cho người ta có thiện cảm với mình, thì nếu là người đàn ông hãy khen tài trí của họ; và nếu là người đàn bà, hãy khen nhan sắc và lối trang điểm của họ".
Thật vậy, bất cứ người đàn bà nào cũng đều có cái "mộng" cám dỗ người đàn ông bằng sắc đẹp của mình... Cứ xem chung quanh ta thì rõ: Không có người đàn bà nào mà không chăm lo săn sóc nhan sắc của mình. Dường như đó là vấn đề tha thiết nhất của người đàn bà. Họ phí biết bao nhiêu thì giờ, tiền bạc, trí lực để trau dồi sắc đẹp, phải chăng thiên tính đã báo cho họ biết đó là phương tiện hay nhất mà cũng là giản tiện nhất để được đàn ông yêu.
Cái sắc đẹp của người đàn bà, sự kiều diễm của họ hấp dẫn và thu hút tâm hồn người đàn ông dễ dàng nhất, hơn tất cả những đức tính của họ...
Bất cứ người đàn bà con gái nào cũng cảm thấy và hiểu biết thế, cho nên họ thích dùng sắc đẹp duyên dáng để khêu gợi tình yêu, phương tiện đơn giản nhất để chinh phục người yêu...
Chính đó là nguyên nhân khiến người đàn bà, con gái ngày nay quá săn sóc đến sắc đẹp của mình... thay vì tìm cách chinh phục người đàn ông bằng những phương tiện khó khăn hơn, tức là trau dồi đức hạnh như người đàn bà khi xưa.
Ở đây, ta thấy nguyện vọng thầm kín ấy của người đàn bà thật là chí lý, song lẽ dùng sắc đẹp và chỉ dùng sắc đẹp mà thôi, để quyến rũ, cám dỗ người mình yêu thì thật là tai hại không biết chừng nào!
Tình yêu chân chính, sâu sắc phải có đủ những yếu tố sau này: Lòng yêu vị tha, hy sinh bao bọc và yêu quý kính phục. Tình yêu gây ra vì sắc dục là mối tình mỏng manh nhất. Đành rằng người đàn ông nào cũng thế, không có một người đàn ông nào mà trước hết không cảm vì sắc đẹp là một cái gì quyến rũ nhất, nhưng ta phải tạo nên sắc đẹp một cái gì khả dĩ gọi là miên viễn, cái đẹp tinh thần để nuôi dưỡng tình yêu ấy cho được lâu dài."Cái nết đánh chết cái đẹp". Người ta yêu mình bằng sắc đẹp và chỉ vì sắc đẹp mà thôi thì thật nguy hiểm cho mình hết sức. Sắc dục là một thứ gì dễ nhàm chán nhất. Một cái đẹp mà chưa về tay mình thì đẹp thật, nhưng hàng ngày luôn nhìn thấy, lâu ngày cũng bớt đẹp và có khi lại bị xem thường... Huống chi sắc đẹp là cái dễ tàn phai nhất nơi người đàn bà... Cái đẹp của mình sở dĩ đẹp là nhờ nơi sự kín đáo... mờ ảo và xa lạ gây ra... Cho nên những người đàn ông yêu sắc đẹp vì sắc đẹp mà thôi, sẽ không bao giờ thỏa mãn với sắc đẹp của mình, dù nó kiều diễm đến bậc nào... Mình đẹp, sẽ có người đẹp hơn, nhất là cái đẹp mới bao giờ cũng đẹp hơn cái đẹp cũ... Tính "tham thanh chuộng lạ" là cái thông bệnh của con người, nhất là của người đàn ông. Bởi vậy, người đàn ông mà yêu mình vì sắc đẹp, thì sớm muộn họ sẽ chán mình vì thử hỏi mình còn có gì để cầm giữ người yêu cho chung thủy mãi... Đức hạnh không có, nhân nghĩa cũng không, ân tình cũng chả có... thế là, sắc đẹp đã phai, ái tình cũng tan mất, đấy là số kiếp của phần đông những gái giang hồ... chỉ biết đem sắc đẹp để quyến rũ và cám dỗ con người háo sắc.
Sắc đẹp mà lộng lẫy quá, khêu gợi quá, lắm khi không phải là cái may mắn cho người đàn bà, mà là một tai họa cho họ... Thật vậy, nó chỉ cám dỗ những người mà mình không muốn cám dỗ, nó sẽ là cái "mồi" cho phần đông bọn người háo sắc "bu" theo để làm tai họa cho mình. Rồi chính cái sắc đẹp ấy lại cũng không đủ sức để cầm giữ người yêu... mãi mãi.
Sắc đẹp là một con dao hai lưỡi, không khéo dùng nó đúng chỗ, nó sẽ trở hại mình không phương tránh đỡ. Người đàn bà mà đẹp quá, sẽ không bao giờ sống được yên thân... Một "con mồi" mà nhiều người thèm muốn quá, khó mà toàn thân và hạnh phúc. Sớm muộn gì cũng bị bọn tiểu nhân hiếu sắc, bất chấp luân thường đạo nghĩa, bất chấp pháp luật, giành xé chiếm đoạt và không cho mình sống yên thân hạnh phúc. Lần giở từng trang lịch sử Âu Á từ xưa đến nay, ta đều thấy cái luật lạnh lùng đau đớn ấy.
Há không phải đó là điều đáng cho ta suy nghĩ lắm hay sao?
Người đàn ông nếu họ không bị sắc đẹp làm say đắm, họ sẽ sáng suốt nhận thấy được chân giá trị của mình. Bởi vậy, những người đàn bà con gái mà có một sắc đẹp trung bình thường dễ có hạnh phúc hơn những người con gái đẹp kiểu khuynh thành. Là vì sắc đẹp của họ không đủ làm mù quáng người đàn ông, nên đức hạnh của họ nhờ đó mà được nhìn nhận đúng giá. Ngoài cái sắc đẹp, họ còn được yêu vì nết na hay đức tốt, tức là những cái gì tốt đẹp mà thời gian đã chẳng những không phai mờ, mà trái lại còn làm cho nàng ngày càng tăng vẻ đẹp.
"Như mùi hương quế, càng già càng cay..."
Cái lợi của người đàn bà con gái phải chăng không nên đem cái sắc khuynh thành của mình để làm mù quáng người yêu. Để họ có đủ bình tĩnh và sáng suốt nhận thấy cái đẹp của tính tình mình trước khi thành lập gia đình. Như thế là mình mới chắc, một khi sắc đẹp sút kém đi rồi mình vẫn được bảo đảm là chưa mất hẳn tình yêu... Những người đàn ông đứng đắn bao giờ cũng biết suy nghĩ cân nhắc lợi hại và nếu họ có say mê sắc đẹp nào mới nữa, không bao giờ họ quên cái quý đẹp trong con người tinh thần của mình.
Trau dồi sắc đẹp để người yêu và gìn giữ mãi tình yêu là điều chính đáng... Người đàn bà nào khinh thường nó, có thể vô tình làm giảm tình yêu của chồng mình. Nhưng chỉ lo trau dồi sắc đẹp, dùng đủ thiên phương bách kế để cám dỗ người đàn ông say mê mình vì sắc đẹp, như phần đông phụ nữ kim thời, đó là một điều thất sách.
Lợi dụng sắc đẹp để lung lạc đàn ông, để đùa giỡn họ như mèo giỡn chuột hoặc lợi dụng sắc đẹp để cám dỗ tất cả bọn đàn ông chứ không phải để làm say mê riêng một người đàn ông nào mà mình yêu... Đó là thủ đoạn của bọn đàn bà sa đọa, nhí nhảnh, hạng người muốn nếm ái tình muôn mặt... thì sắc đẹp khuynh thành của người đàn bà mới thật là một lợi khí vô cùng lợi hại. Nói cho đúng, sắc đẹp chỉ có giá trị là đối với hạng người đàn bà tầm thường, kém thông minh, thiếu bản lĩnh... Ngoài sắc đẹp, họ chẳng còn cái gì hay để quyến rũ và làm cho người đàn ông yêu thương say đắm. Họ sở dĩ lợi dụng sắc đẹp để lung lạc người yêu là vì họ cố làm cho người đàn ông mất bình tĩnh, thiếu sáng suốt vì sắc dục, không nhận thấy được cái xấu xa thiếu kém của con người tinh thần của họ.
Trái lại, hạng đàn bà con gái thanh cao thì sắc đẹp không là nguy hiểm nữa, vì họ sẽ không bao giờ cậy đến sắc đẹp để lung lạc người yêu. Bởi ngoài sắc đẹp, họ còn có nhiều phương tiện khác để đề cao giá trị của mình... Vả lại, họ không muốn để người yêu mù quáng vì sắc đẹp của họ mà bỏ qua không để ý đến cái đẹp đẽ của con người tinh thần của họ. Cái đẹp mà kín đáo mới thật sự là cái đẹp sâu xa. Kẻ nào không biết giữ kín cái đẹp của mình mà để nó bộc lộ ra ngoài nhiều quá, kẻ ấy chưa phải thật là khôn ngoan. Người xưa có nói: "Có tài mà không để bộc lộ cái tài của mình, người ấy mới thật là người có tài". Đẹp mà không để bộc lộ cái đẹp của mình, người ấy mới thật là người đẹp. Và nhất là cái tài ấy không làm lụy cho mình và cái đẹp ấy không vời họa cho mình...
Anh hoa phát tiết ra ngoài
Nghìn thu bạc mệnh một đời tài hoa.
4. Chọn theo lý tưởng lãng mạn
Thanh niên nam nữ nào cũng "mộng" một người yêu theo lý tưởng mình... nhưng lý tưởng ấy thường là một lý tưởng lãng mạn... Chàng hoặc nàng ôm ấp trong lòng hình ảnh một người yêu lý tưởng... Một ngày kia chàng gặp nàng hoặc nàng gặp chàng và thấy cái "mộng" của mình đã thực hiện được nơi người ấy... Chàng hoặc nàng có lý chăng? Rất có thể... Nhưng có điều chắc chắn là cái "tâm hồn" thứ hai ấy của ta, ngoài những đức hay cũng có nhiều nét xấu vì không có cái gì là toàn bích trên đời này... Nhưng về nết xấu, thì chắc chắn là chàng hoặc nàng không nhận thấy gì cả... Chàng hoặc nàng chỉ làm ngạc nhiên vì đã gặp người yêu lý tưởng mà mình đang mong mỏi đợi chờ thôi.
Cuộc hôn nhân này nếu có thể xảy ra, phải chăng căn cứ trên một tình yêu lãng mạn? Sự thật, ngày mà họ bắt đầu sống chung nhau trong một cuộc đời thực tế, chân tướng của chàng hay của nàng, kể cả thói hư tật xấu, hiện ra chán chường trước sự thất vọng ê chề của chàng hay của nàng. Mộng bắt đầu tan một cách chua cay đau đớn...
Phần đông ái tình lãng mạn này do tác hại của tiểu thuyết diễm tình và các tuồng hát bâng quơ... dẫy đầy trên thị trường sách báo và màn bạc hiện giờ.
Trong đời thực không gì nguy hiểm bằng lấy cái mộng mình làm sự thật... Là vì "sự thật" bao giờ rồi cũng hiện lên và bắt buộc mình trở về thực tế... một cách trắng trợn. Nhất là nó sẽ đến trong những lúc mà mình không ngờ... những lúc mình chưa chuẩn bị đầy đủ để tiếp đón nó. Nhưng, nguy hiểm nhất là cái mộng làm cái thực trong vấn đề lập gia đình... Hạnh phúc gia đình phải đặt trên nền tảng vững chắc, đừng có xây cất trên bãi cát... nghĩa là trên những ảo mộng mà thời gian đến sẽ làm tan tành.
Thanh niên nam nữ cần phải được sớm giáo dục hướng về thực tế. Phải tập họ biết đem thực tế đọ với lý tưởng... với những cái mộng thầm kính của mình. Ở đời sống không lý tưởng, đời sống không ý vị gì cả; nhưng lý tưởng không phải là vọng tưởng... Lý tưởng phải đừng quá xa thực tế, thì người ta mới không sống trong ảo mộng... mà thất vọng ê chề.
5. Bạn thuở ấu thơ
Chàng và nàng biết nhau từ thuở nhỏ. Nhà hai người ở kế cận bên nhau và cha mẹ hai bên là bạn chí thân thường qua lại nhau luôn. Đôi bạn trẻ chơi với nhau thuận hòa còn hơn anh em ruột và tính tình rất ý hợp tâm đầu...
Ban đầu hai trẻ cùng học chung một trường rồi sau lớn lên, nàng vào trường nữ, chàng vào trường nam. Tuy vậy, lúc bãi trường lại cùng gặp nhau như xưa. Tình bè bạn vẫn thân mật không phai, lại càng thấy càng ngày càng đầm ấm.
Hai người cùng lớn... và đã đến tuổi dậy thì. Chàng bắt đầu để ý nhìn nàng với một cặp mắt của một thanh niên và nàng cũng bắt đầu e lệ... song le đôi bên quyết giữ gìn tình bằng hữu như xưa... thường thư từ qua lại mà thôi.
Một thời gian lâu, hai bên không gặp nhau. Chàng đi học phương xa và đã thành danh, nhưng chàng lại yêu một bạn gái lớn hơn chàng và muốn cưới làm vợ. Song nàng ấy, thực tế hơn, từ khước và đi lấy một người khác lớn tuổi hơn nàng nhiều, địa vị vững vàng hơn và nhiều kinh nghiệm về việc đời, có thể bao bọc che chở nàng đắc lực hơn những bạn trẻ cùng tuổi hay đương lứa. Chàng đâm ra thất vọng và đau khổ, vì tình yêu thì ít mà vì lòng tự ái thì nhiều... Chàng lại bi quan và không còn tin tưởng đến những mối tình son trẻ và vô vụ lợi nữa... Trong lúc chàng tuyệt vọng, thì chàng chợt nhớ đến nàng, người bạn buổi thiếu thời kia của mình. Chàng viết cho nàng một bức thư tâm sự rất não nề... Nàng còn tự do, chưa yêu ai cả... Đã bao phen nàng từ khước nhiều bạn trai khác đã gấm ghé đến nàng vì nàng so sánh với chàng, nàng cảm thấy chưa có người nào sánh kịp. Thì bỗng nàng được thư chàng trong một trường hợp đau thương. Tâm hồn người đàn bà bao giờ cũng đa cảm và thích an ủi...
Hai người lại gặp nhau: Nàng hiện là một người con gái già dặn, nghiêm trang, sẵn sàng yêu thương. Nàng cảm thấy tìm được nơi chàng một người đàn ông có địa vị, mạnh mẽ, quả quyết và đủ sức che chở bao bọc nàng. Còn chàng lại tìm thấy nơi nàng một người bạn thùy mị, thông cảm, biết an ủi chàng lúc chàng thất vọng đau khổ, nhất là vì nàng là người bạn mà chàng có thể trút bầu tâm sự...
Nàng định sẽ làm cho chàng vơi nỗi khổ vì bị hắt hủi chán chường, và nàng hy vọng trong vòng một thời gian đôi ba tháng, chàng sẽ quên vết thương lòng và trở nên yêu đời như lúc nào... Nhưng, ngoài sức tưởng tượng của nàng, chỉ trong vòng ba ngày là hai người đã yêu nhau tha thiết và tự nhủ tại sao họ đã để trôi một thời gian quá lâu để hiểu nhau và yêu nhau như thế...
Cuộc hôn nhân trong chốc lát đã thành hình, hai người vui mừng không kể xiết và cầm chắc là đã nắm hạnh phúc trong tay... Nhưng, khi hai người đến cho thầy của mình hay tin mừng ấy, một ông thầy mà hai người yêu kính như một người cha. Họ cầm chắc là ông sẽ hân hoan tán thành, bởi ông là người đã chứng kiến mối tình của hai bên từ lâu và đã biết rõ từng chân tơ kẽ tóc... Nhưng, trái với lòng mong ước của hai người, ông ta vẫn điềm nhiên và gương mặt có vẻ trầm ngâm...
- Thưa thầy, tại sao thầy có vẻ nghĩ ngợi... Dường như thầy không tán thành... Chúng con đã biết nhau lâu rồi. Biết bao năm tháng lúc ấu thơ gần gũi sống chung nhau... Bảo rằng chúng con chưa hiểu nhau, thì lạ quá!
- Không, thầy đâu phản đối... Nhưng thầy không còn ở trong cái tuổi đầy ảo mộng như chúng con và thầy đã chứng kiến không biết bao nhiêu việc đời trong thực tế rồi... Hai con bảo, chúng con đã biết nhau từ lâu, không biết bao nhiêu năm gần gũi sống chung nhau tuổi thiếu niên. Thầy biết rõ lắm. Nhưng các con ạ! Tuổi ấu thơ là một việc, mà đời sống của chúng ta lại là một việc khác. Nay đến tuổi trưởng thành, chúng con lại càng khó hiểu được nhau, vì chúng con đã đặt tình yêu của chúng con lên trên những kỷ niệm của thời thơ ấu và những tình cảm ấy đã làm sai lệch sự nhận xét của chúng con. Khi mình nhận xét việc gì, cần phải đặt tình cảm qua một bên, thì mới mong thấy sự thật một cách khách quan, nghĩa là sự thật y như nó đã xảy ra, chứ không phải sự thật như theo lòng mong ước của ta muốn cho nó phải xảy ra như thế nào... Thiện cảm hay ác cảm đều là những mối tình cảm dễ làm cho ta nhận thấy sự đời sai lạc cả.
Mối thiện cảm của đời sống tuổi trẻ của các con lúc còn là bạn với nhau không thể bảo đảm nó sẽ còn là mối thiện cảm của hai con sau cuộc sống chung nhau như vợ chồng.
Nhưng các con đừng thối chí, cứ tin tưởng, đời sẽ tươi đẹp và tương lai sẽ mở rộng cánh tay đón rước tưng bừng. Nhưng tưởng các con nên thận trọng hơn, cần một vài năm tìm hiểu nhau thêm, trước khi nghĩ đến việc lập gia đình, vì ở đây, sự tìm hiểu nhau là cần thiết nhất trong khi muốn xây dựng một tổ ấm vững vàng... không sứt mẻ. Trong vài năm, các con sẽ cho thầy rõ... kết quả của cuộc tình duyên các con, để thầy biết coi thầy có lầm lạc trong sự nhận xét cuộc đời không?
Hai người lấy nhau... và, năm năm sau, nàng đã cho ông hay: Ông là người cao kiến.
6. Tiền bạc
Lấy tiền bạc làm mục đích của đời người, đó là hạng người không bao giờ có thể hiểu được cái tình là gì cả. Thế mà gần như hầu hết con người hiện thời chỉ biết có tiền bạc, ngoài ra không còn coi trọng giá trị gì nữa cả. Cho nên đối với họ, hôn nhân chỉ là một cuộc bán buôn mà thôi.
Người con trai đi coi vợ, chỉ lựa con nhà giàu hoặc con nhà có thế lực để làm ra tiền nhiều... Không cần biết người con gái có hiền đức hay không, miễn vựa lúa đầy, nhà lầu cao, xe hơi đẹp là họ bám vào như đỉa đói... Cái "mộng" của phần đông thanh niên ngày nay là được làm cái thân "chuột sa hũ nếp". Những cô con gái nhà nghèo, khó mong được các "ông" có bằng cấp cao ghé mắt. Tâm lý của phần đông thanh niên ngày nay quan niệm ái tình là một việc chơi qua đường và hôn nhân là một công việc bán buôn lời lỗ.
Người con gái cũng thế... Chọn chồng là chọn hạng nhà giàu, những nhà thầu lớn, những kẻ buôn to... để có thể sống trong nhung lụa bạc tiền. Tuyệt nhiên, ái tình đối với họ không còn ý nghĩa gì thiêng liêng nữa cả. Hoặc tìm lấy những kẻ cấp bằng "cao", có lương tháng rộng, để tha hồ sống trong tiền rừng bạc bể... "Phi cao đẳng, bất thành phu phụ".
Với hạng người này thì tiền bạc là mục đích mà ái tình là phụ thuộc. Mỉa mai thay, họ lại mong dung hòa được hạnh phúc ái tình và tiền bạc, thật là một việc "mò trăng đáy nước".
Cô X... có một người yêu là bạn học thuở nhỏ. Hai người yêu nhau vì cảm tình tuổi trẻ... nhưng chàng chưa có một địa vị vững vàng. Một chàng trai khác, con nhà giàu hơn, có nhiều ruộng đất và nhà lầu, xe hơi... song thất học và đần độn... Nhưng không sao, chàng ngu đần mà gia tài lớn. Nàng nhận cùng người ấy kết hôn, nàng thích sống phong lưu và ăn xài chưng diện, nên cần phải có tiền nhiều, dĩ nhiên dù có nhiều thiện cảm với người bạn xưa, nàng bặm môi bẻ gãy chữ đồng... Theo nàng, đàn ông thì người nào như người nấy... không hơi sức nào kén chọn. Người quân tử mà nghèo (người quân tử làm gì mà giàu) đâu phải là người chồng lý tưởng của cô!
Một thiếu nữ khác, có ăn học nhiều, hỏi ý kiến tôi về một chàng trai mà nàng biết chỉ có tôi là thấu rõ thân thể của chàng. Nàng kể lể là nàng yêu chàng tha thiết, chàng thông minh, chàng quân tử đủ điều. Nhưng lần lần câu chuyện sang qua sang qua thực tế: "Tôi dư biết tiền bạc không làm nên hạnh phúc, nhưng dù sao cũng phải có tiền nhiều... mới có mưu hạnh phúc cho gia đình một đời sống rộng rãi và sung sướng. Với nghề nghiệp của anh ấy hiện giờ không rõ anh có thể tạo nên sự nghiệp khá giả không?" Và khi cô ấy cho tôi biết thế nào là một số tiền khá giả đối với cô, tôi lấy làm kinh ngạc hết sức!
Tôi không thể giấu cô được. Tôi cho cô rõ với cái nghề của anh ấy, kiếm được một số tiền vừa đủ để sống một đời trung bình thì được, nhưng mong rằng sẽ làm giàu thì đừng đặt nhiều hy vọng. Bấy giờ trong câu chuyện, nàng cho tôi biết là nàng chưa hoàn toàn hứa hẹn với chàng... Rồi nàng lảng sang chuyện khác... nàng nhắc nhở đến người trai đầu tiên đã đến cầu hôn với nàng mà nàng vô tình bỏ rơi, song nàng mong sẽ còn gặp lại vì chàng có địa vị chắc chắn, nhất là... chàng ăn xài rộng rãi lắm.
Và tôi chỉ cười lạt cho câu chuyện được êm đềm.
Người đàn ông mà có "địa vị cao" cũng như người đàn bà con gái mà "cha mẹ giàu", chưa chắc sẽ được người ta yêu mình về chân giá trị của mình.
"Canh điền bất kiến điểu,
Hòa thục điểu phi lai".
Khi cày thì chẳng thấy chim,
Đến khi lúa chín chim tìm đến ăn.
Đây là một sự thật mỉa mai và chua chát! Người con gái có gia tài to, được bọn đàn ông con trai xôn xao ngoài ngõ... chưa chắc là họ yêu mình vì cái người của mình, thực ra họ yêu cái "vựa lúa" của mình. Số phận của người con gái giàu, thường bạc phước hơn số phần của con nhà nghèo là vì thế.
Há ta không biết tình đời ấm lạnh hay sao?
"Bần cư náo thị vô nhân vấn,
Phú tại thâm sơn hữu viễn thân".
"Khó ở giữa chợ nào ai hỏi, chẳng mua thù rước oán vẫn thờ ơ".
"Giàu trên non lắm kẻ tìm, không ép dấu nài yêu mà rộn rực".
Đối với những hạng vụ lợi... mà cuộc đời chỉ là tiền bạc... thì "có tiền mới có duyên"... và quyển sách này không phải viết ra cho họ.
Trở lên đại khái là những trường hợp mà sự lựa chọn không làm gì thực hiện được. Sự thật, người đàn ông cũng như người đàn bà không ai lựa chọn gì cả, mà họ thường để cho sự "ngẫu nhiên", cho "sắc đẹp", cho "tình cảm lãng mạn" nhất thời, cho "tiền bạc" lựa thế cho mình thôi.
Đối với hạng người ấy, sự lựa chọn không còn thành vấn đề nữa. Thực sự, vai tuồng của sự ngẫu nhiên rất là quan trọng... Sự phó mặc cho may rủi dường như ăn sâu vào tiềm thức của con người... Vì vậy, sự tự do lựa chọn là một việc khó thấy trong đời. Tuy nhiên, cũng có một số người đàn ông và đàn bà, không chịu như kẻ sống say chết ngủ, họ không chịu để cho sự hên xui, cũng không chịu để cho tình cảm lãng mạn nhất thời lôi cuốn họ như "thác ngàn"... Trái lại, họ bình tĩnh trong khi tìm một người bạn trăm năm, họ dung hòa cả tâm lẫn trí, cả tình lẫn lý để mưu hạnh phúc điều hòa, sáng suốt và miên viễn. Họ không quá thiên về lý và thiên về lý tưởng như người lãng mạn... đối với những hạng người này, ta có thể cùng bàn với họ về "thuật lựa chọn" và "thuật yêu đương". Ta không nên quá bi quan, cũng không nên quá lạc quan. Quá lạc quan trong khi sự đời đầy cạm bẫy, đầy nhơ nhớp, đầy thối tha ti tiện... thì lạc quan là tự lừa dối, tự đem mình lăn vào hố sâu vực thẳm một cách quá ngu xuẩn còn gì! Quá bi quan, thì cõi đời tăm tối quá... Vả lại, dù sao người ta ai ai cũng có lương tri... Sở dĩ họ đui mù là vì lạc lầm một thuở, nếu có ai "khai quang điểm nhãn" thì có lẽ họ sẽ quay về lẽ phải không sai. Đành rằng "không sao kéo cẳng vịt cho dài, thúc giò hạc cho ngắn được", nghĩa là kẻ tiểu nhân suốt đời là kẻ tiểu nhân, không phương gì cứu chữa được... Nhưng hạng người nào cũng có hạng, đâu phải tất cả thiên hạ bản tính đều sa đọa hết hay sao?
Tóm lại, không nên quá bi quan, mà cũng không nên quá lạc quan. Nhưng có điều chắc chắn, kẻ khôn ngoan bao giờ cũng cẩn thận và nhờ thế mà họ ít bị sai lầm sa ngã...
Có kẻ bảo tình yêu hãy để cho thiên tính và số mạng định đoạt; còn hơn là đắn đo cân nhắc bằng lý trí. Tôi không phản đối, có lẽ... thà như thế mà còn hơn là "già kén kẹn hom". Nhưng bẩm sinh là người ham suy nghĩ và ít thích để cho hoàn cảnh lôi cuốn, dù là định mạng cũng vậy... "Có trời mà cũng có ta"... Một hạnh phúc mà vô tâm, kẻ trí không thèm hưởng cái hạnh phúc ấy... Tôi vẫn lạc quan... là vì tôi còn tin rằng trong đời vẫn còn hạng người không chịu để mình làm tôi mọi cho dục vọng, cho sắc dục, cho tiền bạc chỉ huy sai sửa trong vấn đề hôn nhân. Và với những người như thế, bàn đến nghệ thuật "yêu đương" và "lựa chọn" là không uổng công vô ích.
B. THUẬT LỰA CHỌN
Những kẻ yêu thương vì mối tình sấm sét, chọn nhau vì sắc, yêu nhau vì tiền, mặc cho sự ngẫu nhiên may rủi định đoạt cho cuộc hôn nhân của mình như đã kể trên, thì sự lựa chọn không thành vấn đề. Họ đã để cho tình cảm bồng bột nhất thời, cho nhục dục, cho tiền bạc, sắc đẹp lựa chọn cho họ, thì lý trí con người không còn chỗ nào được tự do dùng đến nữa. Họ là hạng đem hôn nhân và ái tình làm cuộc bán buôn may rủi... Mà thật ra, cuộc đời chỉ cho ta thấy trong vấn đề ái tình và hôn nhân, phần đông con người đã để cho số mạng hên xui định đoạt.
Thà là để cho thiên tính tìm hộ cho ta còn hơn là dùng đến lý trí... vì ái tình là một cái gì phiền phức lắm... Nhưng trong đời cũng có hạng người không chịu phó mặc cho hên xui định đoạt cuộc đời của mình, hạng người sống muốn sáng suốt và tự mình được tự do sắp đặt đời mình hơn là... "nhắm mắt đưa chân, mà xem con tạo xoay vần đến đâu". Họ bảo: "Đời người có ba giai đoạn quan trọng nhất".
Lúc sinh ra, lúc lập gia đình và lúc chết. Lúc sinh ra và lúc chết, chúng ta hoàn toàn bất lực, vì tạo hóa đã đoạt cả quyền lựa chọn...
Quyền họa phúc trời tranh tất cả,
Chút tiện nghi chẳng để phần ai...
Mà ta chỉ còn là:
Cái quay búng sẵn trên đời,
Mờ mờ nhân ảnh như người đi đêm...
"Ta chỉ còn quyền tự do định đoạt là lúc lập gia đình mà thôi". Nếu ta lại để cho tạo hóa định đoạt, tha hồ cho số phận hên xui, thì câu "nhân định thắng thiên" không còn nghĩa lý gì nữa cả. Quyền tự do của con người không còn gì nữa cả, mà ta chỉ còn là một cái hình máy, một món đồ chơi của tạo hóa còn gì!!!
Người con gái không thể tự mình trực tiếp đi chọn người mình yêu. Nhưng, mình vẫn luôn luôn làm chủ tình thế: mình được quyền nhận hay từ khước, nghĩa là mình được quyền tự do định đoạt số phận của mình.
Điều lầm lạc to tát nhất của người con gái là quá vội vàng nhận cuộc hôn nhân vì sợ ế chồng, hoặc vì ham lấy chồng sớm, hoặc vì giận lẫy người phụ bạc mà động lòng tự ái, nhận càn nhận bướng bất cứ người con trai đầu tiên nào đến cầu hôn với mình. Họ quên rằng: Thà sống độc thân hơn là dấn mình vào cuộc hôn nhân đau khổ để nó đày đọa giày vò mình suốt đời. Nhiều thiếu nữ tưởng tượng rằng hôn nhân là cứu cánh của đời người con gái, vì sống mà không có chồng thì đời người không còn ý nghĩa gì nữa cả. Quan niệm sai lầm ấy đã khiến không biết bao nhiêu người con gái hối hả nhận cuộc hôn nhân với một giá rất rẻ mà sau này họ phải hối hận suốt đời... Họ quên rằng: "Càng treo giá ngọc, càng cao phẩm người"... Cứ mở rộng mắt mà xem, mở rộng tai mà nghe... ta sẽ nhận thấy không biết bao nhiêu người đàn bà, sau một cuộc hôn nhân vội vã trong thời gian sáu tháng hoặc một năm, họ than thân trách phận, ê chề chán nản và tỏ ý, nếu họ tự do làm lại cuộc đời, họ sẽ không bao giờ lấy chồng. Họ lại còn tỏ ý thèm thuồng đời sống của những cô gái chưa chồng.
Tiếc thay tay đã nhúng chàm,
Dại rồi còn biết khôn làm sao đây?
Một câu chuyện ngộ nghĩnh sau này chứng tỏ việc ấy:
Hai ông bạn già nói chuyện với nhau:
- Tại sao anh chưa lo gả con nhỏ anh cho rồi, đợi nó già hay sao?
- Tôi đợi nó có thêm chút khôn ngoan rồi hãy gả. Muộn gì!
- Anh mới nói ngược đời! Nếu để nó khôn thì làm sao mà gả?... Con trai hay con gái gì cũng vậy, nếu mà nó khôn thì nó bao giờ chịu cưới vợ lấy chồng!
NHỮNG TIÊU CHUẨN CHUNG TRONG VẤN ĐỀ CHỌN LỰA
Nguyên tắc đầu tiên để làm tiêu chuẩn trong khi chọn lựa người bạn trăm năm là chân giá trị của vị hôn phu về vấn đề đạo đức trước hết. Tất cả những vấn đề khác, như vấn đề sinh lý, kinh tế, địa vị v. v... tuy rất quan hệ, nhưng phải đứng sau. Nghĩa là nếu vị hôn phu, dù có đủ điều kiện về vật chất, địa vị, kinh tế... mà thiếu điều kiện căn bản bậc nhất đó, là đức hạnh, thì phải nhất định từ khước. Trái lại, nếu những điều kiện phụ kia thiếu sót mà điều kiện chính ấy có đủ thì ta cũng có thể dung chế cho, tuy rằng cũng khó được hạnh phúc đầy đủ sau này.
Người con gái nào cũng phải tự mình quyết định cho mình một thái độ cứng rắn về những điều kiện cần thiết nhất, mà mình phải đòi hỏi nơi người đàn ông mà mình muốn lấy làm chồng. Nếu nhận thấy người đó không có đủ điều kiện để làm người bạn trăm năm của mình, thời nhất định hãy lánh xa, đừng để họ đi sâu vào chỗ thân thiết và đến sự cầu hôn... Như thế mình mới mong tránh khỏi những cạm bẫy của người đàn ông và khỏi phải từ khước rất lôi thôi, có khi... gây ra nhiều ác cảm và tai họa bất ngờ cho mình, nếu gặp phải bọn tiểu nhân vô liêm sỉ. Những thư từ qua lại với bạn trai mà mình không muốn lấy làm chồng là những tai họa cho mình vì nó có thể sẽ phá hoại cuộc đời sau này khi mình có chồng.
| ← Ch. 05 | Ch. 07 → |